Twórcą systemu PATRON jest polski producent systemów bibliotecznych – MOL sp. z o.o., który działając na rynku już ponad 30 lat, dostarcza rozwiązań informatycznych zarówno bibliotekom publicznym, akademickim jak i szkolnym. Placówkom dużym i małym, o profilu ogólnym jak i specjalistycznym.
Nie jest zamiarem niniejszego artykułu szczegółowe przedstawianie systemu PATRON, który pod względem dostosowania funkcjonalności do potrzeb polskich bibliotek znacznie przewyższa systemy zagraniczne. Oczywiście system PATRON obsługuje wszelkiego rodzaju rezerwacje, zamówienia, kaucje, kary, kody kreskowe, wysyłki powiadomień mailem i sms-em, inwentaryzację, skontrum, ubytkowanie, e-booki, dezyderaty, zamówienia do dostawców, budżety, prenumeraty, nieograniczone statystyki etc. Wystarczającą legitymacją systemu są jego najwięksi klienci, wśród których można wymienić: Wojewódzką i Miejską Bibliotekę Publiczną w Gdańsku, Bibliotekę Miejską w Łodzi, Książnicę Podlaską w Białymstoku i Książnicę Beskidzką w Bielsku Białej, Miejską Bibliotekę Publiczną w Słupsku.
Z listy wyżej wymienionych klientów łatwo wywnioskować, że system PATRON dedykowany jest bibliotekom dużym i wymagającym, a opis takiego systemu znacznie wykracza poza formy niniejszego artykułu. Skoncentrujmy się zatem na sprawach niszowych, ale właśnie tych, które tworzą różnicę a ich brak w systemach zagranicznych powoduje ból głowy u bibliotekarzy.
Kody, czyli dodatkowa niepotrzebna praca
W polskiej rzeczywistości bibliotecznej pojawiła się zupełnie nowa, unikatowa być może w skali światowej usługa dystrybucji bezpłatnych kodów dostępu do serwisów subskrybowanych zasobów elektronicznych. Dystrybucja ta jest często realizowana poza systemami bibliotecznymi, niemal chałupniczo za pomocą rozdawanych na karteczkach kodów lub za pomocą wysyłki mailowej z innego niż system biblioteczny środowiska. Aby to robić trzeba angażować zasoby ludzkie i czas, ktoś przecież musi przepisywać kody na karteczki, ktoś rozdawać, ktoś musi te kody wysyłać. System PATRON może realizować samodzielne pobieranie kodów przez czytelników za pomocą serwisów takich jak katalog WWW SOLAR Discovery jak i aplikacji mobilnej oraz może automatycznie realizować wysyłkę kodów za pomocą maili. System dba przy tym o to czy czytelnik jest uprawniony do korzystania z takiego kodu, czy ma już pobrany wcześniej ważny kod. Wystarczy, że czytelnik zaloguje się do środowiska katalogu lub aplikacji mobilnej i kliknie odpowiedni przycisk a otrzyma kod również mailem, który uprawnia go do korzystania z serwisu e-booków.
Drugie życie naszych zbiorów
Nie tylko liczba udostępnień, ale i postęp technologiczny sprawia, że nasze zbiory szybko się starzeją. Starzeją się, bo niszczeją, ale również dlatego, że nośniki, na których są zapisane odchodzą powoli do lamusa – kaseta VHS, płyta CD, taśma magnetofonowa. System PATRON umożliwia nadanie drugiego życia takim zbiorom. Umożliwia udostępnianie zbiorów zdigitalizowanych w ich cyfrowej formie za pomocą wykonania wypożyczenia poprzez aplikację mobilną lub katalog WWW SOLAR Discovery. Czytelnik może samodzielnie wypożyczyć taki zasób i od razu po wypożyczeniu z niego korzystać choćby w domu, autobusie czy w parku za pośrednictwem komputera lub smartfona. Może przeczytać książkę, obejrzeć film lub posłuchać zbiorów audio, których fizyczne nośniki są tak zniszczone, że nie są już wypożyczane. Biblioteka może również w końcu samodzielnie kupować (nie tylko subskrybować) zbiory elektroniczne i udostępniać je czytelnikom w formie dla czytelników wygodnej, czyli bezpośrednio za pomocą katalogu lub aplikacji. Czytelnik nie musi się obawiać przekroczenia terminu zwrotu – system zwróci za niego automatycznie taki zasób w chwili, gdy nadejdzie odpowiedni dzień. Chciałbym podkreślić, że system kontroluje, aby udostępnianie to odbywało się zgodnie z zasadami licencji, czyli jeden zasób oznacza jedno jednoczesne wypożyczenie. Same pliki są szyfrowane w taki sposób, aby mogły być odczytane tylko za pomocą specjalnego czytnika umieszczonego w katalogu WWW SOLAR Discovery lub aplikacji mobilnej. Nie ma zatem możliwości, aby z jednego zasobu korzystały równocześnie dwie osoby, a pobrany plik był odczytywany w sposób nieuprawniony i krążył w nielegalnych serwisach internetowych.
Jak mogę najszybciej zapłacić karę?
Zarówno dla bibliotekarza, jak i czytelnika jednym z najbardziej przykrych wydarzeń, w jakich wspólnie uczestniczą jest pobranie i opłata kary. Jest to sytuacja przykra dla bibliotekarza, bo redukuje go do roli, do której nie został powołany, a czytelnika do roli karanego. Nikt tego nie lubi. Najprościej uniknąć tej sytuacji za pomocą zupełnie powszechnej technologii opłat on-line. Powszechnej i przyjaznej – przecież zarówno bibliotekarz jak i czytelnik wiedzą jak to działa kupując towary i usługi w serwisach internetowych. Tak, takie zakupy realizujemy codziennie w swoim życiu. Takie opłaty on-line są też możliwe w systemie PATRON. Każdy czytelnik za pomocą katalogu SOLAR Discovery lub aplikacji mobilnej może opłacić swoją karę zdalnie, bez wychodzenia z domu i przykrej konfrontacji. Zaletą takiego rozwiązania jest pozbycie się gotówki z biblioteki – każdy, kto taką gotówkę ma wie, że jest to kłopotliwe dla wszystkich.
Niepełnoletni problem
Lubimy wszystkich czytelników, tych niepełnoletnich bardzo. Ale każdy obsługujący czytelnika bibliotekarz wie, że taka obsługa jest pewnym kłopotem, przede wszystkim z powodu faktu, że rodzic chce wiedzieć co robi dziecko. Nie tylko chce wiedzieć, ale i powinien. Niejednokrotnie też musi wykonywać czynności dnia codziennego w imieniu swoich dzieci, a co za tym idzie również rezerwować, zamawiać i wypożyczać im książki. W systemie PATRON jest to możliwe dzięki kontom rodziców. Konta takie umożliwiają stały wgląd we wszystkie dane konta dziecięcego, ale nie tylko wgląd, bo i możliwość wykonywania wszystkich operacji łącznie z opłacaniem kary, oczywiście za pomocą płatności on-line. Wszystko to przy wykorzystaniu aplikacji mobilnej oraz katalogu WWW SOLAR Discovery jest możliwe. Ponieważ dziecko nie musi mieć poczty elektronicznej rodzic jest stale powiadamiany za pomocą maili o operacjach wykonywanych na koncie dziecka, wie również kiedy i czy konto zostało połączone i kiedy zostało rozłączone z jego kontem. Samo połączenie odbywa się zgodnie z polityką RODO realizowaną przez Bibliotekę.
Aplikacja Mojej Biblioteki
Tym, co nie jest zwyczajne w systemach bibliotecznych to dedykowana aplikacja mobilna umieszczana w sklepie AppStore i GooglePlay. Obsługując wielkie biblioteki rozumiemy, że są one zainteresowane swoimi czytelnikami ze wzajemnością. Wydając pieniądze na narzędzie informatyczne chcą je przeznaczyć na usługi, które będą należeć do nich, a nie są tyko dzierżawione w jakimś okresie czasu. Dedykowana aplikacja mobilna ma wiele zalet dla obu stron – zarówno biblioteki jak i ich użytkowników. Dedykowanie umożliwia personalizację takiej aplikacji o dodatkowe funkcjonalności jak kalendarze wydarzeń, wiadomości, newsy tylko i wyłącznie biblioteki, której własnością jest aplikacja. Użytkownik uruchamiając aplikację wie, że korzysta właśnie z tej, swojej biblioteki, nie musi się przedzierać przez informacje, które go zupełnie nie dotyczą, czy wręcz kompletnie nie obchodzą. Aplikacja taka realizuje powiadomienia push ostatecznie zadając śmiertelny cios usłudze sms-ów. Choć i tą usługę sms-ów, aczkolwiek kosztowną dla biblioteki system PATRON może realizować.
Narzędziem konfiguracji jest interfejs użytkownika
Jasne jest to, że duży system spełniający wymogi wielkich, wielofilialnych bibliotek, system, w którym pracują setki (tak, tak) bibliotekarzy, musi być rozbudowany pod względem konfiguracji opcji i możliwości ich włączania i wyłączania oraz monitorowania stanu. Każdy, kto choć raz konfigurował taki system wie, jak nieprzyjaznym jest konfigurowanie wszystkiego za pomocą plików umieszczonych w katalogach, choćby plików ini, css, json lub podobnych w swojej istocie. Każdy, kto konfigurował system za pomocą takich narzędzi marzy o tym, aby konfigurację wykonać w przyjaznym dla siebie interfejsie użytkownika, gdzie na poszczególnych kartach widać, które funkcjonalności są włączone, wyłączone, które wymagają reakcji, a które działania nie wymagają. Taki jest właśnie system PATRON, posiadający konfigurację umieszczoną w interfejsie bibliotekarza, nie wymagając przez to specjalnych zdolności informatycznych od osoby konfigurującej. Taka konfiguracja jest możliwa w każdym zakresie – również w zakresie struktury formatu MARC 21 i walidacji poszczególnych elementów tego formatu. Ale także w zakresie katalogu WWW SOLAR Discovery i komunikatów wysyłanych do czytelników. Ta łatwość konfiguracji systemu PATRON i jego elastyczność jest łatwo zauważalna u użytkowników już podczas pierwszego zetknięcia się z systemem za pośrednictwem katalogu WWW. Jeśli klikniemy w wymienione wyżej adresy bibliotek i skorzystamy z ich katalogów to szybko zauważymy, że choć katalogi te wyglądają podobnie to w szczegółach się różnią, choćby w zakresie wyświetlania karuzeli, poszczególnych komunikatów, przycisków, indeksów czy liczby faset i ich zawartości. Różnice te spowodowane są właśnie tym, że biblioteki samodzielnie wykonywały konfigurację za pomocą przyjaznego interfejsu. Łatwo również możemy sprawdzić funkcjonalności tych katalogów pod względem ich usług dla czytelników. Wystarczy się zarejestrować on-line. Proszę się nie martwić tym, że biblioteki te są daleko i nigdy do nich nie przyjdziemy. Biblioteki sobie z tym poradzą mając odpowiednie narzędzia do automatycznego ‘wyławiania’ takich czytelników i ich usuwania.
Książkomaty
Książkomaty w dzisiejszych czasach są już powszechne. Co prawda ciągle jeszcze czytelnicy nie mają książkomatów pod swoim domem, ale co raz częściej urządzenia te są spotykane w dużych hubach komunikacyjnych i centrach handlowych, czyli tam gdzie codziennie pojawiają się dziesiątki tysięcy ludzi. Oczywiście i system PATRON posiada możliwość obsługi tych urządzeń. Pozwala na zbudowanie drugiej, alternatywnej sieci udostępniania zbiorów. Za pomocą aplikacji lub katalogu WWW SOLAR Discovery czytelnik łatwo może zlokalizować położenie tych urządzeń na mapie swojego miasta. Konfiguracja sieci urządzeń jest niezwykle elastyczna i pozwala na przydzielenie wielu urządzeń do jednej placówki, ale i wielu placówek do jednego urządzenia. W ten sposób biblioteka z łatwością może wyjść naprzeciw potrzebom czytelniczym i uwolnić czytelników od konieczności stawienia się w bibliotece w godzinach, które nie zawsze im odpowiadają.
Na koniec
Jak wspomniałem na początku moim zamiarem nie było opisanie całego systemu, albo wszystkich funkcjonalności tworzących różnice – jak choćby narzędzia do tworzenia własnych nieograniczonych statystyk, integracja z systemami polskich bibliotek cyfrowych, czy integracje z miejskimi kartami i systemami obsługi mieszkańców. Nawet opisanie wymienionych tu funkcjonalności w sposób wyczerpujący bez zanudzania czytelnika wydaje się przedsięwzięciem karkołomnym. Ideą powyższego artykułu było wzbudzenie zainteresowania systemem PATRON w sytuacji, w której biblioteki zadają sobie pytanie: Co dalej z naszym obecnym systemem? – Co dalej? „Dalej” wobec tego wygląda tak: proponuję skorzystać choćby z katalogu Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Gdańsku lub innego z katalogów bibliotek wymienionych na początku artykułu. Porównać katalogi. Zwrócić uwagę na WCAG i różnice w konfiguracjach. Zarejestrować się – a czemu nie? Pobrać aplikację mobilną Biblioteki Miejskiej w Łodzi lub Książnicy Beskidzkiej na swój telefon. Następnie napisać maila z prośbą o kontakt na adres
[ Autorem artykułu jest Marcin Mystkowski ]
[ artykuł sponsorowany ]