40 rocznica śmierci Heleny Więckowskiej

10 kwietnia 2024 r. minęła 40 rocznica śmierci prof. Heleny Więckowskiej (1897-1984), pracowniczki Biblioteki Narodowej (1927-1948), dyrektor Biblioteki Uniwersytetu Łódzkiego (1948-1968), wykładowcy w Uniwersytecie Łódzkim i Warszawskim.

Urodziła się 4 maja 1897 r. Studiowała historię na Uniwersytecie Warszawskim (1918-1922). W 1925 r. uzyskała stopień doktora w zakresie historii Polski XIX w. Przez całe życie łączyła zainteresowania historyczne z bibliotekarskimi. Przedmiotem jej szczególnego zainteresowania naukowego był Joachim Lelewel, historyk, bibliograf, bibliotekarz.

Pracę zawodową rozpoczęła w Oddziale Rękopisów Biblioteki Narodowej (1927). Wspólnie z Adamem Lewakiem opracowywała rękopisy raperswilskie i battigniolskie, stosując nowoczesną metodę katalogowania, przyjętą następnie za podstawę ogólnopolskiej instrukcji katalogowania rękopisów bibliotecznych. Następnym etapem jej pracy był Dział Druków Nowych BN, którym kierowała od 1936 r. Do 1948 r. pracowała w BN.

Największą część twórczej pracy poświęciła Bibliotece Uniwersytetu Łódzkiego Od 1948 r. przez 20 lat pełniła funkcję dyrektora tej Biblioteki. Wdrożyła nowe formy i metody pracy (informację naukową, przysposobienie biblioteczne i bibliograficzne studentów, wykształcenie fachowe kadry). Od 1949 r. prowadziła wykłady z bibliotekoznawstwa i nauki o rękopisach na Uniwersytecie Łódzkim i Warszawskim. W 1953 r. powierzono jej  funkcję kierownika Katedry Bibliotekoznawstwa UŁ. Otrzymała wówczas nominację na stanowisko profesora nadzwyczajnego.

Bogaty dorobek naukowy i publicystyczny Więckowskiej obejmuje ponad 200 pozycji.

Jej największe dzieło edytorskie to Listy emigracyjne Joachima Lelewela, któremu poświęciła także ostatnią publikację Joachim Lelewel – uczony, polityk, człowiek (1980). Opracowała studium historyczne Akademickie kształcenie bibliotekarzy, sięgające od tradycji Komisji Edukacji Narodowej do XX wieku (1979). Była współautorką Podręcznego słownika bibliotekarza, współredaktorką największych opracowań słownikowych i encyklopedycznych: Encyklopedii wiedzy o książce, Encyklopedii współczesnego bibliotekarstwa polskiego, współredagowała czasopisma: „Przegląd Biblioteczny”, „Roczniki Biblioteczne”, „Rocznik Biblioteki Narodowej”. Z jej inicjatywy podjęto wydawanie w Katedrze Bibliotekoznawstwa UŁ Słownika pracowników książki polskiej.

Powadziła imponującą działalność na forum międzynarodowym jako wiceprzewodnicząca IFLA, gdzie współpracowała z sekcjami bibliotek narodowych i uniwersyteckich, kształcenia zawodowego, budownictwa i wyposażenia bibliotecznego (utworzonej na wniosek delegacji polskiej).

Po przejściu na emeryturę (1969) przeniosła się do Warszawy i nadal aktywnie uczestniczyła w pracach naukowych i życiu zawodowym. Jako przewodnicząca Zespołu Dydaktyczno-Wychowawczego Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej, powołanego przez ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki, kierowała pracami zespołu przygotowującego koncepcje i programy  studiów bibliotekoznawczych i informacji naukowej. Uczestniczyła w pracach zarządu głównego SBP, reprezentowała organizację na sesjach IFLA. Brała udział w pracach rad naukowych instytutów bibliotekoznawstwa. Była członkiem towarzystw naukowych Warszawy i Łodzi.