80. rocznica śmierci Faustyna Czerwijowskiego

We wrześniu 2024 r. mija 80. rocznica śmierci Faustyna Czerwijowskiego (1873-1944), działacza społeczno-politycznego i oświatowego, dyrektora Biblioteki Publicznej m.st. Warszawy. Nie jest znana dokładna data jego zgonu ani miejsce pochówku. Prawdopodobnie zmarł w pierwszych dniach września 1944 r. na warszawskim Powiślu, przed domem, w którym mieszkał.

Urodził się 15 lutego 1873 r. we wsi Karabczyjówka na Podolu. Uczył się w gimnazjum klasycznym w Kamieńcu Podolskim, z którego został usunięty za działalność w tajnym kole uczniowskim. Wyjechał do Zagłębia Dąbrowskiego, gdzie uczył się w Szkole Górniczej. W 1895 r. został delegatem Zagłębia na zjazd Socjaldemokracji Królestwa Polskiego (SDKP) w Warszawie. Zagrożony aresztowaniem opuścił Dąbrowę Górniczą i na krótko wrócił na Podole, by wkrótce wyjechać do Zagłębia Donieckiego. Na Ukrainie pracował jako górnik, hutnik, kowal, stolarz, kreślarz. Zajęcia te miały prawdopodobnie związek z nielegalną działalnością polityczną. Następnie został powołany do służby wojskowej, po odbyciu której wrócił na 2 lata do rodzinnego domu. Administrował w tym czasie majątkiem rolnym, organizując równocześnie na wsi tajne komplety oświatowe. W latach 1901-1902 przebywał w Anglii, Niemczech, Francji, Szwajcarii, Austrii. Pracował jako zecer i robotnik, równocześnie zapoznając się z organizacją bibliotek tych krajów.

W 1904 r. osiadł na stałe w Warszawie. Początkowo pracował w konspiracyjnej drukarni przy Rynku Starego Miasta, a następnie jako korektor w „Kurierze Codziennym”. Od 1906 r. skupił się na działalności oświatowej i bibliotecznej. Społecznie pracował w jednej z czytelń Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności (WTD), współpracował z Komisją Katalogową Wydziału Czytelń WTD. Należał do zarządów Towarzystwa Czytelń m. Warszawy (1907-1922) i Towarzystwa Bibliotek Powszechnych (1922-1926).

Od 1907 r. był jednym z pięciu pierwszych pracowników Biblioteki Publicznej w Warszawie, założonej przez Towarzystwo Biblioteki Publicznej (TBP). Oficjalnie został jej dyrektorem w 1913 r., ale faktycznie kierował nią od początku jej istnienia. W 1928 r., po rozwiązaniu TBP i przejęciu Biblioteki przez miasto, rozpoczął tworzenie sieci bibliotecznej w Warszawie. W 1929 r. złożył Prezydentowi miasta Memoriał w sprawie rozwoju czytelnictwa m. st. Warszawy. Przeszedł na emeryturę 1 października 1937 r.

Wielką wagę przykładał do szkolenia pracowników bibliotek. Od 1925 r. wykładał bibliotekarstwo i politykę biblioteczną w Studium Pracy Społeczno-Oświatowej Wolnej Wszechnicy Polskiej. W 1929 r. założył w Bibliotece Publicznej (na Koszykowej) roczną Szkołę Bibliotekarską, w której wykładał do 1939 r.

Należał też do grupy inicjatorów Związku Zawodowego Bibliotekarzy Polskich. W 1917 r. został powołany do Zarządu, kierując sekcją bibliotek powszechnych i pełniąc funkcję skarbnika. W latach 1924-1929 był przewodniczącym ZBP i Koła Warszawskiego ZBP, w 1926 r. wszedł w skład Rady Związku. W 1933 r. nadano mu godność Członka Honorowego Związku.

Był autorem podręczników Bibliotekarz. Krótkie wskazówki dla pracujących w bibliotekach (1912) i Biblioteki powszechne. Podręcznik dla zakładających i prowadzących biblioteki (1919). Od początku istnienia Biblioteki Publicznej ogłaszał drukiem jej roczne sprawozdania, które zainicjowały serię „Wydawnictwa Biblioteki Publicznej m.st. Warszawy”. W 1929 r. rozpoczął wydawanie „Biuletynu Biblioteki Publicznej m.st. Warszawy”, który przekształcił się, od rocznika1934/35, w istniejący do dziś miesięcznik „Bibliotekarz”.

Dowodem pamięci o F. Czerwijowskim jest nazwana jego imieniem maleńka uliczka (okolice placu na Rozdrożu) oraz wmurowana we fronton siedziby Biblioteki Publicznej m. st. Warszawy przy ul. Koszykowej 26, tablica: Faustynowi Czerwijowskiemu, 1873-1944, pierwszemu dyrektorowi Biblioteki Publicznej m.st. Warszawy w latach 1907-1937, współtwórcy bibliotekarstwa w Polsce, działaczowi, wychowawcy, patriocie, w roku jubileuszowym Biblioteki MCMLVII.

J.P.

Zob. też: