40 rocznica śmierci Józefa Trypućki

21 lipca 2023 r. mija 40. rocznica śmierci profesora Józefa Trypućki (1910-1983), tłumacza, propagatora kultury i nauki polskiej, badacza księgozbiorów polskich za granicą.

Urodził się 7 lipca 1910 r. w Malinowszczyznie, blisko Wilna, w rodzinie ziemiańskiej. Studiował na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie filologię polską i słowiańską. W 1936 r. w ramach wymiany naukowej został zatrudniony na stanowisku lektora języka polskiego na Uniwersytecie w Helsinkach (1936-1939). Po zajęciu Finlandii przez Armię Czerwoną został ewakuowany wraz z rodziną i osiedlił się w Szwecji. Przyjął stanowisko lektora na Uniwersytecie w Uppsali (1940). Tu w 1947 r. doktoryzował się, a w 1966 r. otrzymał tytuł profesora języków słowiańskich i stanowisko dyrektora Instytutu Języków Słowiańskich. Do jego obowiązków należały prace językoznawcze, księgoznawcze, bibliograficzne.

Był autorem słownika polsko-fińskiego i polsko-szwedzkiego. Prace bibliograficzne rozpoczął w Finlandii, gdzie opracował bibliografię poloników polskich za lata 1934-1938, w Szwecji przygotował bibliografię poloników szwedzkich za lata 1918-1939. Jako pierwszy podjął systematyczne badania nad zbiorami polskimi na terenie Szwecji. Wyszukiwał, rejestrował i publikował w katalogach, przechowywane w Szwecji zbiory polskich bibliotek, wywiezione w czasie potopu szwedzkiego (XVII w.). Nie dokończył rekonstrukcji najważniejszego swego dzieła, tj. opisania zasobu biblioteki Kolegium Jezuickiego w Braniewie. Na początku XVII w. biblioteka jezuicka należała do najbogatszych europejskich bibliotek. Niektórzy badacze twierdzą, że braniewskie zbiory stały się wzorem dla organiazji Biblioteki w Uppsali. Trypućko był autorem publikacji o związkach politycznych i kulturalnych polsko-szwedzkich w XVI-XVII w. Po śmierci Trypućki prace kontynuowała Biblioteka Narodowa w Warszawie.

Trypućko zajmował się również przekładami utworów pisarzy polskich na język szwedzki. Do najważniejszych należały utwory Tadeusza Różewicza oraz Karola Wojtyły. Choć do końca życia mieszkał w Szwecji, nie utracił kontaktów z Polską, współpracował z Towarzystwem Polsko-Szwedzkim, pisał artykuły do czasopism. Bywał na konferencjach, wygłaszał wykłady dotyczące historii stosunków polsko-szwedzkich. We wspomnieniach o nim pisano: „Z pewnością Józef Trypućko był obdarzony wielkimi zdolnościami, ale to benedyktyńska pracowitość, połączona z poczuciem misji wynikającym z głębokiego patriotyzmu - sprawiły, że był duchowym ambasadorem nauki i kultury polskiej w Szwecji”.

Zmarł 21 lipca 1983 r. w wieku 73 lat w Uppsali.

K.K.